Znaczenie aktywności twórczej w rozwoju dzieci cz. I

Aktywność twórcza ma ogromne znaczenie dla rozwoju dzieci w każdym jego aspekcie (emocjonalnym, umysłowym, fizycznym, społecznym, percepcyjnym, estetycznym). Wszelka twórczość jest środkiem wyrazu dzieci oraz odzwierciedleniem ich psychiki i całej osobowości. W swoich dziełach wyrażają uczucia, myśli, wiedzę o toczeniu oraz  emocje. Z ich prac plastycznych można odczytać na jakim poziomie rozwoju aktualnie się znajdują. Każde dziecko ma zakorzenione impulsy twórcze, które mogą zostać zablokowane poprzez nieodpowiednie podejście otoczenia do ich twórczości. Ocenianie prac dzieci tak jak dorosłych, a także wywieranie wpływu  poprzez narzucanie swojej wizji rysunku (barwa, proporcje) jest niepoprawne, a wręcz szkodliwe. Hamuje to twórczość dzieci, a także ich ufność we własne możliwości i siły, które są podstawą do rozwoju bardziej zaawansowanych form twórczości. Dzieci, które nie chcą rysować bądź mówią, że nie potrafią najprawdopodobniej wiarę tę utraciły. Każde dziecko powinno odnaleźć własny, twórczy sposób wyrażania uczuć i emocji, co uczy ich niezależności myślenia. Dorośli mają za zadanie jedynie wspieranie ich artystycznych prób, ponieważ odpowiednia stymulacja uzdolnień służy zapobieganiu zaburzeniom w sferze emocji i intelektu. 

Dzieci powinny poznawać świat polisensorycznie, czyli dzięki wszystkim swoim zmysłom. Ciekawość świata i eksploracja otoczenia jest naturalną potrzebą każdego dziecka. Niech dotykają, wąchają, smakują, słuchają, patrzą, po prostu działają w swoim otoczeniu, a aktywność plastyczna daje ku temu ogromne możliwości. Podstawą jest zapewnienie dzieciom wszelkich potrzebnych materiałów, a reszta leży już w ich rękach i w ich wyobraźni, która rozwija się im bardziej otoczenie pobudza dzieci do twórczości. Nie dawajmy dzieciom gotowych rysunków do pokolorowania, ponieważ niekorzystnie wpływa to na ich ekspresję. Dzieci nie muszą przy tym myśleć, a także obniża się ich wiara we własne możliwości, gdy zdają sobie sprawę, że nie potrafią tak ładnie narysować przedmiotów, czy zwierząt jak jest to przedstawione na rysunku. Wychodząc poza twórczość plastyczną dzieci, chciałam zauważyć, iż jest wiele zadań dla dzieci typu zamaluj rysunki (np. zamaluj wszystkie zajączki, litery, cyfry, itp. na rysunku), które nic nie wnoszą do rozwoju dzieci, a jedynie uczą ich schematycznego myślenia o otaczającej ich rzeczywistości, nie pomagają w kształtowaniu pojęcia liczby, czy nauce czytania. Takie zadania, niestety pojawiają się w podręcznikach do klas I-III.

W kolejnym artykule opiszę szczegółowo znaczenie aktywności twórczej na aspekty rozwoju dzieci. Proszę dzielić się swoimi spostrzeżeniami na ten temat. 

Zabawy ruchowe z pokazywaniem

      Zabawa ta jest doskonałą propozycją dla 2-3 letnich dzieci, ale również tych w wieku przedszkolnym. Poprzez ruch i naśladowanie gestów uczą się i bawią.  Zabawy są bardzo rozwijające. Kształtują orientację w schemacie własnego ciała (lewa i prawa strona strona ciała) i przestrzeni, schemacie ciała (wskazywanie części ciała), doskonalą umiejętność spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej. Poprzez zabawy dzieci przełamują nieśmiałość oraz nabierają pewności siebie i  co najważniejsze - dzieci je uwielbiają!

Wiersze nie są mojego autorstwa. Pochodzą z prywatnego zbioru.

Rączki robią klap, klap, klap. 

(klaszczemy)

Nóżki robią tup, tup, tup. 
(tupiemy)
Tutaj swoją główkę mam. 
(wskazujemy głowę)
I po brzuszku bam, bam, bam. 
(klepiemy się po brzuszku)
Buzia robi am, am, am. 
(otwieramy i zamykamy buzię)
Oczka patrzą tu i tam. 
(kręcimy głową)
Tutaj swoją główkę mam.
(pokazujemy głowę)
I na nosku sobie gram.
(pokazujemy nosek, lub udajemy że gramy na nim jak na flecie)

Lata osa koło nosa. 
Lata mucha koło ucha.
Lata bąk koło rąk. 
Lecą ważki koło paszki. 
Lata pszczoła koło czoła. 
Lata mucha koło brzucha.
Lecą muszki koło nóżki. 
Biegną mrówki koło główki. 
Pełznie gąsieniczka dokoła policzka. 
(Pokazujemy dziecku poszczególne części ciała tak jak mówi wierszyk)


W leśniczówce za lasem 
(pokazujemy dom)
Spoglądając przez okno 
(przykładamy dłoń do czoła)
szmer usłyszał leśniczy 
(przykładamy dłoń do ucha)
zajączek puka w drzwi. 
(pukamy)
Oj, pomóż, pomóż, pomóż mi, 
bo mnie inny zastrzeli-pif- paf, 
Chodź zajączku, chodź do mnie,
ja ciebie obronię.
(przytulamy)



Idzie idzie stonoga, a tu ... noga.
Idzie idzie malec, a tu ... palec.
Idzie idzie koń, a tu ... dłoń.Idzie idzie krowa, a tu ... głowa.
A na końcu leci kos, a tu ... nos.
(W miejscu kropek należy wstawić imię dziecka. Pokazujemy części ciała dziecka o których mówi wierszyk)

Głowa, ramiona, kolana, palce,
kolana, palce, kolana, palce.
Głowa, ramiona, kolana, palce.
Oczy, uszy, usta, nos.
(Pokazujemy części ciała)

Idzie Pani tup, tup, tup.
(tupiemy nogami)
Dziadek z laską stuk stuk stuk.
(uderzamy nogą o podłogę)
Skacze dziecko hop hop hop.
(skaczemy)
Żaba robi dłuuugi skok!
(duży krok do przodu)
Wieje wietrzyk fiu fiu fiu.
(podnosimy ręce do góry i machamy nimi)
Kropi deszczyk puk puk puk
(klaszczemy)
Deszcz ze śniegiem chlup chlup chlup.
(szuramy nogami)
A grad w szyby łup łup łup!
(uderzamy nogami o podłogę)
Świeci słonko, wieje wietrzyk pada deszczyk.

Paluszkowe wierszyki

   W rozwoju fizycznym dziecka istotny jest ruch. Zabawy ruchowe i różnorodne ćwiczenia doskonalące małą i dużą motorykę wyrabiają szybkość i zwinność, a także zręczność. Zabawy paluszkowe opierają się na mówieniu wierszyków i ilustrowaniu je gestami. Są one doskonałą metodą, która rzutuje na wiele aspektów  w rozwoju dziecka:

- rozwijają sprawność manualną;

- wpływają na rozwój mowy, gdyż wiersze wzbogacają słownictwo;

- pomagają się zrelaksować oraz pogłębić więź emocjonalną z rodzicami.

Oto kilka propozycji. Jeśli znacie inne, Drodzy Rodzice, możecie tutaj się nimi podzielić, aby powstała baza zabaw i ćwiczeń dla dzieci. Miłej i radosnej zabawy!

Wiersze nie są mojego autorstwa. Pochodzą z prywatnych zbiorów.

Mam 10 palców małych do zabawy doskonałych.

(dzieci podnoszą dłonie do góry, na wysokości twarzy)
Mogę wszystko zrobić nimi - paluszkami malutkimi!
(dzieci nadal trzymają dłonie na wysokości twarzy i dodatkowo ruszają paluszkami)
Mogę zamknąć je w piąsteczki lub rozłożyć jak chusteczki.
(zgodnie z treścią dłonie zamykają w piąstki a następnie rozkładają je przed sobą)
Mogę w słonko je zamienić, albo schować do kieszeni. 
(w rozłożonych dłoniach dzieci „rozczapierzają" paluszki a następnie wkładają do kieszeni)
Mogę podnieść je wysoko lub rozłożyć tak szeroko. 
(dzieci podnoszą ręce wysoko do góry a następnie rozkładają je w bok)
 Mogą w koszyk się zaplątać albo jak motylek latać. 
(dzieci splatają dłonie palcami ze sobą, potem udają machanie skrzydełkami)
Mogę je ustawić w rządku lub rozpocząć od początku!
(dzieci łączą ze sobą paluszki w obu dłoniach)

Pięć paluszków

(dzieci poruszają palcami obu rąk)

Prawa ręka ma, lewa ręka ma

(dzieci wyciągają odpowiednio kolejno ręce przed siebie)

Paluszki witamy, głośno przeliczamy

(dzieci zaciskają dłonie w piąstki a następnie prostują kolejne palce u obu rąk jednocześnie)

Ty i ja, ty i ja

(dzieci wskazują na siebie i na innych)

Jeden, dwa, trzy, cztery, pięć

(dzieci po kolei liczą palce u jednej ręki łapiąc je drugą) 

Ten pierwszy to mój dziadziuś,

A przy nim babunia.

Największy to mój tatuś,

A przy nim mamunia

A to ja dziecinka mała,

A to moja rodzinka cała.    

( pokazujemy po kolei palce u jednej ręki)

Ważyła kokoszka kaszkę, ważyła

-mówiąc to robimy palcem kółeczka na wewnętrznej stronie dłoni dziecka. Potem po kolei łapiemy paluszki dziecka zaczynając od kciuka i mówimy:

Temu dała na miseczce,

Temu dała na łyżeczce.

Temu dała na spodeczku,

Temu dała w kubeczku,

A temu malutkiemu nic nie dała

tylko frrrrr poleciała

(udajemy odlatującego ptaka)

Tu jest grota.

(pokazujemy pięść)

W środku miś.

(zginamy kciuk i wsadzamy pod złożone palce)

Proszę, misiu, na dwór wyjdź.

(stukamy w pięść)

O! wyszedł miś.

(wysuwamy kciuk)

       

Origami płaskie z koła

    Origami płaskie  z koła to technika składania i komponowania wieloelementowych modeli z papierowych kół. Choć w Polsce nie jest jeszcze tak popularną techniką, jak w innych państwach (m.in. Wietnam, Korea, Chiny, a także Włochy, Hiszpania oraz Węgry), warto żeby stała się wspólna zabawą dla całej rodziny. Składanie papierowych modeli rozwija małą motorykę, wyobraźnię  oraz kreatywność. Wykonanie modelu większa poczucie własnej wartości, gdyż dziecko może cieszyć się z wytworu własnej działalności. Dzieci uczą się także pracować zgodnie z zasadami, ponieważ tylko w ten sposób może stworzyć model i osiągnąć sukces. Jest to wspaniała zabawa, zarówno dla dzieci, jak i rodziców, a także okazja do przebywania razem, rozmowy i nauki. W artykule przedstawiam kilka podstawowych modeli, pochodzących z książki   D. Dziamskiej "Magiczne kółeczka, czyli origami płaskie  z koła." Jeśli ta propozycja przypadnie Państwu do gustu i spodoba się dzieciom zachęcam do sięgnięcia po książkę. Aby pobudzać kreatywność dzieci można pozostawić do ich decyzji jakiej wielkości będą koła oraz jakiego koloru. 

Motyl:

- cztery czerwone koła;

- cztery żółte koła.

Ryba:

- cztery pomarańczowe koła (w tym dwa o mniejszej średnicy);

- jedno fioletowe (czarne).

Biedronka:

- siedem czarnych kół (w tym jedno o większej średnicy);

- dwa czerwone.

Myszka:

- sześć szarych kół (w tym dwa większe o tej samej średnicy oraz cztery o mniejszej średnicy);

- dwa czarne;

- jedno białe.

Pingwin:

- trzy czarne koła (każde z nich o innej średnicy);

- dwa czerwone;

- jedno białe (o takiej średnicy jak największe z czarnych kół);

- jedno żółte.

Piesek:

- sześć brązowych kół (trzy pary kół o różnej średnicy);

- jedno czarne;

- jedno białe.

    Podczas wykonywania origami zasada jest taka, iż najpierw należy poskładać poszczególne elementy,      a na końcu przykleić do kartki. Przyjemnej zabawy!

Wierszyki na dziecięce masażyki

     Pierwszym sposobem komunikowania się rodziców z dzieckiem jest dotyk, który wraz z ruchem jest podstawowym zmysłem, poprzez który dziecko poznaje świat. Każdy rodzić doskonale wie, że dzieci chcą być noszone, przytulane i głaskane. Z tego też względu warto codziennie wykonywać masażyki, czyli zabawy oparte na dotyku. Są one niezwykle ważne, gdyż poprzez nie dziecko uczy się orientacji we własnym ciele oraz w kierunkach w przestrzeni, a także relaksuje się i odpręża. Zachęcam do dzielenia się innymi wierszykami. 

"Sześć parasoli" - Anna Łada-Grodzicka

Kiedy deszcz na dworze pada,
to w szatni stoi kolorowych
parasoli gromada.
Ten pierwszy w esy-floresy
-to parasol Teresy.
Drugi-czerwony w kółka
-to parasol Jurka.
Trzeci-beżowy w kropki
-to parasol Dorotki.
Czwarty-żółty w kwiatki
-to parasol Beatki.
Piąty-w ciapki zielony
-to parasol Ilony.
Szósty-niebieski w kratkę
-wybrał sobie Małgorzatkę.
Z Małgorzatką chodzi wszędzie
i czeka aż deszcz będzie.

Dziecko leży na brzuchu. Zabawę rozpoczynamy lekko stukając w plecy dziecka wszystkimi palcami. Potem rysujemy elementy, o których mowa w wierszu.

"Idzie myszka" 

Idzie myszka do braciszka.
Tu zajrzała, tu wskoczyła,
a na koniec tam się skryła.

Dziecko jest zwrócone do nas plecami. wykonujemy na jego plecach szybkie ruchy opuszkami palców (pierwszy wers). Lekko drapiemy dziecko za jednym, potem za drugim uchem (drugi wers). Na koniec wsuwamy palce za kołnierz.

"Dwa Michały" - Julian Tuwim

Tańcowały dwa Michały,
jeden duży, drugi mały.
Jak ten duży zaczął krążyć,
to ten mały nie mógł zdążyć.

Dziecko jest zwrócone do nas plecami. Szybko zataczamy na plecach dziecka duże koła, wolniej małe koła.

"Dzik" - Jan Brzechwa

Dzik jest dziki, dzik jest zły.
Dzik ma bardzo ostre kły.
Kto spotyka w lesie dzika,
ten na drzewo szybko zmyka.

Dziecko jest zwrócone do nas plecami. Stukamy w jego plecy opuszkami palców (pierwszy wers). Następnie stukamy wskazującymi palcami, naśladując kłucie (drugi wers). Powoli kroczymy palcami (trzeci wers). Przebiegamy opuszkami palcami obu dłoni wzdłuż kręgosłupa, od dolnej części pleców ku górnej. Zatrzymujemy się na czubku głowy (ostatni wers).

Wszystkie wyżej opisane wierszyki i wiele innych znajduje się w książce M. Bogdanowicz "Przytulanki, czyli wierszyki na dziecięce masażyki". Zachęcam was Drodzy Rodzice do skorzystania z tej propozycji.

Ćwiczenia grafomotoryczne

    Ćwiczenia grafomotoryczne powinny poprzedzać naukę pisania. Opierają się one na usprawnianiu małej motoryki, czyli dłoni i palców. Spełniają one funkcje usprawniającą, stymulującą oraz korygującą. Oto niektóre, przydatne ćwiczenia:

Ćwiczenie 1. Usprawnianie dłoni i placów, koordynacja wzrokowo-ruchowa

·         rysunek, malowanie, wycinanie, wyrywanie, lepienie, rzucanie i chwytanie małych piłeczek, szycie prostymi ściegami, modelowanie, wydzieranie, kolorowanie, rzucanie do celu, łowienie rybek na wędkę, majsterkowanie, budowanie z klocków, nawlekanie koralików, orgiami, gra w bierki, kalkowanie rysunków, obrysowywanie przedmiotów

Ćwiczenie 2. Usprawnianie grafomotoryki

Rysowanie szlaczków

Rysowanie po śladzie z uwzględnieniem kierunku kreślenia linii

Ćwiczenie 3. Rysowane wierszyki

Ćwiczenie 4. Dyktanda graficzne

 Propozycje ćwiczeń i zabaw znajdą Państwo w następujących książkach :

1. Z. Handzel, Dyktanda graficzne. Gdańsk 2005;

2. M. Bogdanowicz, Przygotowanie do nauki pisania. Ćwiczenia grafomotoryczne według Hany Tymichovej. Gdańsk 2003;

3. W. Szuman, Rysowane wierszyki. Warszawa 1995;

4. E. Gaweł, Ćwiczenia grafomotoryczne, Kraków 2004.

Zabawy z dźwiękiem (ćwiczenia fonologiczne)

    W kolejnym artykule przedstawiam ćwiczenia fonologiczne, które są niezbędne aby dziecko mogło rozpocząć naukę czytania. Sprawiają one dzieciom wiele przyjemności i można je z łatwością dostosować do każdego dziecka.

Ćwiczenie 1. Analiza fonemowa oraz kształtowanie świadomości fonologicznej

• wyróżnianie dźwięków w słowie. Dołączone powinny być do tego ilustracje danego przedmiotu. Naukę rozpoczyna się od samogłosek oraz wyrazów jednosylabowych. Najpierw dziecko wydziela głoskę pierwszą, następnie środkową, a na końcu ostatnią (niemiecka i rosyjska metoda). 

porównywanie głosek w wyrazie  pojedynczą głoską – czy słowo ‘rak’ rozpoczyna się od /r/;

• porównywanie dwóch głosek w słowach – czy słowo ‘pies’ kończy się tak samo jak ‘lis’;
• synteza poszczególnych głosek w słowo – jakie to słowo /m/ /a/ /k/;
• pomijanie głosek – powiedz ‘las’ bez /s/;
• zastępowanie głosek – powiedz ‘rak’, a teraz zamiast /r/ powiedz /m/.

Wyróżnianie w nagłosie samogłosek a, e, i, o, u

Wyróżnianie w wygłosie spółgłosek n, m

Tworzenie nowych wyrazów poprzez zmianę jednej litery

·         wydzielenie pierwszego dźwięku np. w słowie ‘bak’. Następnie zamienia na inny dźwięk, aby powstało nowe słowo. W następnej kolejności wydzielanie drugiego oraz trzeciego dźwięku i tworzy nowego słowa;

·         Głosowanie z akcentem, np. w słowie ‘mama’ – mama; mama; mama; mama;

·         opuszczenie głoski w wyrazie, bez wskazywania o którą chodzi -  witraż -  wiraż; listek – lisek; metal – meta;

·         sortowanie obrazków, których nazwy rozpoczynają się na określoną głoskę. Inną formą tego ćwiczenia jest szukanie na obrazku obiektów, które rozpoczynają się na daną głoskę. Dzieci dodatkowo mogą także kolorować te obrazki;

·         wymiana głosek na bezdźwięczne – dwór – twór, dratwa – tratwa, brawo – prawo;

·         zamiana kolejności głosek – starszy – straszy, zbadać – zadbać;

·         dodawanie głosek – rak –brak, worek – wtorek, lis – list;

·         zabawy w tropienie dźwięków – np. dzieci, których imion zaczynają się na /r/ skaczą, dzieci klaszczą tyle razy ile jest głosek w wyrazie;

·         jaką głoską zaczyna się nazwa każdego obrazka

Ćwiczenie 2. Rozpoznawanie rymów

• Zadaniem dziecka jest nazwanie przedmiotów (roślin, zwierząt), które przedstawia każda para obrazków, wymówienie ich na głos oraz powiedzenie, które pary obrazków się rymują. 

• Zadaniem dziecka jest powiedzenie nazwy tego, co przedstawia obrazek w pierwszej ramce oraz wybranie słowa rymującego się z ta nazwa pośród nazw pozostałych w tym rzędzie

• Zadaniem dziecka jest dobranie rymujących się słów z nazwą obrazka.

• Zadaniem dziecka jest znalezienie trzeciego rymującego się słowa do podanych. 

Ćwiczenie 3. Czytanie na poziomie wyrazu

• grupowanie kartoników z nazwami przedmiotów odnoszącymi się do kilku obrazków przedstawiających np. szkołę, plac zabaw, sklep;
• tworzenie wyrazów z rozsypanych liter;
• wyszukiwanie spośród wielu kartoników z wyrazami takich, które oznaczają nazwy przedmiotów na obrazkach;
• porównywanie wyrazów

– stój – słój – stół          - słój - stół

- strój – stwór – swój     - swój – stwór

·         czytanie wyrazów podobnych do siebie pod względem graficznym

·         segregowanie kartoników z wyrazami według określonego porządku

- oznaczających nazwy: zwierząt, narzędzi, roślin;

- przedstawiających: imiona, nazwy miejscowości, nazwy rzek;

·         dobieranie kartoników z nazwami zawodów nazw odpowiadających im czynności;

·         dobieranie wyrazów kojarzących się z danymi pojęciami.

Ćwiczenie 4. Czytanie na poziomie zdania.

• układanie zdań z rozsypanek wyrazowych;
• uzupełnianie zdań wyrazami podanymi w ramce (rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, przysłówkami);
• czytanie zdań ze zwróceniem uwagi na wszelkie cechy prozodyczne;
• układanie pytań do przeczytanych zdań:

Siostra Kasi wróciła wczoraj z wycieczki szkolnej.

Kto wrócił?, Kiedy wróciła?, Skąd wróciła?, Z jakiej wycieczki?

·         wyszukiwanie w zdaniu wyrazu nadrzędnego i jego określeń;

Wszystkie ćwiczenia znajdują się w podanych książkach:

A. Maurer (red.), Dźwięki mowy. Kraków 2003;

H. Metera, „Poznaję głoski”. Warszawa 1995;

A. Jurek, „Dźwiękowa metoda początkowej nauki czytania i pisania                       w koncepcjach D. B. Elkonina i M.Cackowskiej.” [w:] Annales UMCS, VOL. XXIV, 2.;

---

.