Wyznaczanie granic w wychowaniu

Z pewnością wiele osób spotkało się z pojęciem wyznaczania granic  w wychowaniu i potrafi wyjaśnić czym jest oraz określić zasadność ich wyznaczania. Lecz przechodząc do praktyki napotykamy wiele trudności, ponieważ jest to długotrwałym procesem wymagającym czasu, uwagi, a także wiedzy.  Pomimo wielu przeciwności z jakimi możemy się spotkać niezwykle istotne jest konsekwentne wyznaczanie granic, gdyż ma to znaczenie dla prawidłowego rozwoju dzieci oraz ich społecznego, psychicznego i fizycznego funkcjonowania.

Wyznaczanie granic  w wychowaniu to określenie obowiązujących norm i zasad, czyli zachowań akceptowanych oraz nieakceptowanych. W zależności od stylu wychowania granice mogą być stawiane w różny sposób, jednak nie każdy jest dobry dla dziecka. Niektóre są wręcz szkodliwe i w konsekwencji mogą prowadzić do pojawienia się negatywnych zachowań. Trzeba pamiętać o tym, iż każdy styl wychowawczy pociąga za sobą ukształtowanie się określonych cech. Jakie to będą cechy zależy od nas – rodziców.

a)      styl autorytarny – wąskie granice funkcjonowania, nadmierna kontrola i duża dominacja rodzica. Rodzice nie objaśniają zasad i żądają posłuszeństwa. Dzieci nie mają możliwości testowania i odkrywania. Może prowadzić to do ukształtowania się takich cech, jak: uległość, konformizm, brak pewności siebie, niska motywacja do osiągnięć oraz agresja;

b)      styl liberalny – granice zbyt szerokie oraz duża pobłażliwość ze strony rodziców. Ten styl prowadzić może do egoizmu, impulsywności, lękliwości, a także trudności w ukształtowaniu się dojrzałości emocjonalnej;

c)      styl demokratyczny – wyraźne i konsekwentne wyznaczanie granic oparte na miłości i szacunku do dziecka. Styl ten prowadzi do ukształtowania takich cech jak: pewność siebie, wytrwałość, zadowolenie, zdrowa samoocena.

Granice mogą być także niestabilne, gdy ich wyznaczanie zależne jest od nastrojów rodziców. Prowadzi to do braku poczucia stabilności u dzieci. Rodzi się zatem pytanie o to jak wyznaczać granice. Oto kilka wskazówek:

·         granice nie mogą być zbyt wąskie, ani zbyt szerokie. Jedynie zrównoważone, rozsądne i mądre granice pozwalają na uczenie się odpowiedzialności i kształtują emocjonalnie dojrzałą osobę;

·         granice musza być stałe, czyli muszą być przestrzegane przez  wszystkich i w każdej sytuacji;

·         granice powinny być dynamiczne, co oznacza, że muszą być dopasowane do wieku dziecka oraz poziomu jego rozwoju;

·         normy i zasady, które wprowadzamy powinny być zrozumiałe dla dziecka. Za każdym razem formułując je powinniśmy spytać dziecko czy je rozumie  i dokładnie objaśnić;

·         wyznaczając granice należy określić następstwa ich naruszenia i konsekwentnie  to egzekwować.

Z wyznaczania granic płynie wiele korzyści. Przede wszystkim czynią świat w oczach dzieci   miejscem bezpiecznym i przewidywalnym. Gdy dziecko ma jasno określone zasady świat jest dla niego bardziej zrozumiały, dzięki czemu z łatwością może określić swoje w nim  miejsce. Czuje się także bezpiecznie zarówno w sensie psychicznym jak i fizycznym. Dziecko ma także możliwość dokonywania wyborów, uczy się podejmowania decyzji, wiary w siebie,  a także radzenia sobie  z przeciwnościami. Wszystko to dzieje się pod bacznym okiem rodziców, którzy pozwalają dziecku decydować o sobie najpierw w prostych kwestiach, a wraz z dorastaniem w kwestiach coraz dojrzalszych aby nabrało pewności siebie i emocjonalnej dojrzałości. Korzyścią płynącą z wyznaczania granic jest także możliwość wpływania na dziecko poprzez stosowanie konsekwencji, a nie kar. Ponadto dziecko uczy się społecznie akceptowanych norm, zasad i reguł życia społecznego, co  z pewnością dla każdego rodzica jest niezwykle istotnym celem w wychowaniu.