Jak przygotować dziecko do nauki czytania oraz pisania?

            Niezmiernie istotne jest, aby przed zasadniczą nauka czytania wspomagać różnorodne funkcje dziecka. Przyczyni się to do szybszych postępów w nauce oraz większej świadomości fonologicznej. Także nauka pisania powinna być poprzedzona odpowiednimi ćwiczeniami grafomotorycznymi.

            Nauka czytania to proces złożony oraz wieloaspektowy. Składa się z wielu komponentów:

• wrażeń wzrokowych przekazywanych do mózgu;
• percepcji w kontekście rozumienia poszczególnych wyrazów;
• funkcji mięśni oczu;
• zapamiętywania przeczytanego tekstu;
• przechowywania w pamięci rzeczy i faktów z przeszłości;
• działań asocjacyjnych i przetwarzających, w wyniku wcześniej nabywanych doświadczeń                 (E. Malmqiust, Nauka czytania w szkole podstawowej. Warszawa 1982).

Ponadto w procesie czytania istotne jest współdziałanie szeregu właściwości psychicznych człowieka, m.in. współdziałanie analizatorów, sprawne przebieg procesów myślowych, odpowiedzialnych za analizę i syntezę informacji, ich przetwarzanie i skojarzenie z wcześniejszymi doświadczeniami (A. Brzezińska, M. Burtowy, Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej. Poznań 1985). Opanowanie techniki czytania wymaga, więc prawidłowego funkcjonowania analizatorów – wzrokowego oraz słuchowego. „Wzrokowe postrzeganie liter wymaga wysokiego rozwoju operacji analizy i syntezy wzrokowej, dzięki którym wyodrębnia się cechy nadające napisanej literze specjalne znaczenie i pozwalające odróżnić ja od podobnych liter. Niekiedy cechą różniącą może być niewielka kreska lub kierunek linii” (A. R. Łuria, Zaburzenia wyższych czynności korowych wskutek ogniskowych uszkodzeń mózgu. Warszawa 1967). Z kolei funkcjonowanie analizatora słuchowego, pozwala on na przyporządkowanie liter odpowiadającym im dźwiękom. Rola świadomości fonologicznej jest tu decydująca. Opanowanie umiejętności czytania oraz rozwój świadomości fonologicznej wpływają wzajemnie na siebie. Oznacza to, iż dziecko aby opanować początki czytania potrzebuje minimalnej świadomości fonologicznej, która rozwija się wraz z postępem w nauce czytania. Dziecko, które uczy się czytać, odkrywa najpierw zasadę, że każdej literze odpowiada głoska. Następnie przyswaja skojarzenia głoska – litera i na podstawie tej wiedzy odczytuje wyrazy (A. Maurer, Dźwięki mowy. Kraków 2003). Ponadto aby dziecko mogło zacząć naukę czytania musi być spełniony szereg innych, istotnych warunków, a mianowicie: dojrzałość społeczna, dojrzałość emocjonalna, fizyczna dojrzałość, rozwój umysłowy oraz rozwój mowy.

Natomiast przygotowanie dziecka do nauki pisania powinno rozpocząć się od ćwiczeń grafomotorycznych, które także  korygują nieprawidłową postawę podczas pisania. Spełniają one funkcje usprawniającą oraz stymulującą wobec dzieci przedszkolnych, natomiast korygującą nieprawidłowe nawyki ruchowe wobec dzieci w młodszym wieku szkolnym. Przyczyną niskiego poziomu graficznego pisma jest nieprawidłowa technika wykonywania czynności graficznych. W konsekwencji prowadzić może do zniechęcenia dziecka wobec wszelkiego rodzaju zajęć graficznych i wywołać wtórne zaburzenia emocjonalno-motywacyjne. Aby dzieci opanowały poprawną technikę pisania ważne jest osiągniecie dobrego poziomu współpracy oka i ręki (M. Bogdanowicz, Przygotowanie do nauki pisania. Ćwiczenia grafomotoryczne według Hany Tymichovej. Gdańsk 2003). Istotne jest również wyrobienie prawidłowych nawyków posługiwania się narzędziami pisarskimi. Ma to szczególne znaczenie dla osiągnięcia płynności pisma, właściwego tempa oraz czytelności pisma. Należy także zachować prawidłową odległość w trzymaniu narzędzia pisania: około 1,5 do 2 cm od końca ołówka. Ważna jest także prawidłowa postawa oraz układ obu rąk na stoliku (J. Malendowicz, O trudnej nauce czytania i pisania. Warszawa 1978).

Reasumując. Nauka czytania i pisania powinna być poprzedzona odpowiednimi ćwiczeniami:

• stymulującymi umiejętność analizy i syntezy wzrokowej oraz orientacji przestrzennej;
• fonologicznymi;
• grafomotorycznymi.

Propozycje ćwiczeń i zabaw usprawniających poszczególne funkcje znajdują się w osobnych artykułach. Ich skuteczność jest naukowo potwierdzona. Zabawy przynoszą dzieciom samą przyjemność. Nie raz miałam okazję przekonać się jak wiele radości, a przede wszystkim pożytku, sprawiają dzieciom.

Przyjemnej zabawy ze swoimi dziećmi Drodzy Rodzice!