Zabawy z dźwiękiem (ćwiczenia fonologiczne)

    W kolejnym artykule przedstawiam ćwiczenia fonologiczne, które są niezbędne aby dziecko mogło rozpocząć naukę czytania. Sprawiają one dzieciom wiele przyjemności i można je z łatwością dostosować do każdego dziecka.

Ćwiczenie 1. Analiza fonemowa oraz kształtowanie świadomości fonologicznej

• wyróżnianie dźwięków w słowie. Dołączone powinny być do tego ilustracje danego przedmiotu. Naukę rozpoczyna się od samogłosek oraz wyrazów jednosylabowych. Najpierw dziecko wydziela głoskę pierwszą, następnie środkową, a na końcu ostatnią (niemiecka i rosyjska metoda). 

porównywanie głosek w wyrazie  pojedynczą głoską – czy słowo ‘rak’ rozpoczyna się od /r/;

• porównywanie dwóch głosek w słowach – czy słowo ‘pies’ kończy się tak samo jak ‘lis’;
• synteza poszczególnych głosek w słowo – jakie to słowo /m/ /a/ /k/;
• pomijanie głosek – powiedz ‘las’ bez /s/;
• zastępowanie głosek – powiedz ‘rak’, a teraz zamiast /r/ powiedz /m/.

Wyróżnianie w nagłosie samogłosek a, e, i, o, u

Wyróżnianie w wygłosie spółgłosek n, m

Tworzenie nowych wyrazów poprzez zmianę jednej litery

·         wydzielenie pierwszego dźwięku np. w słowie ‘bak’. Następnie zamienia na inny dźwięk, aby powstało nowe słowo. W następnej kolejności wydzielanie drugiego oraz trzeciego dźwięku i tworzy nowego słowa;

·         Głosowanie z akcentem, np. w słowie ‘mama’ – mama; mama; mama; mama;

·         opuszczenie głoski w wyrazie, bez wskazywania o którą chodzi -  witraż -  wiraż; listek – lisek; metal – meta;

·         sortowanie obrazków, których nazwy rozpoczynają się na określoną głoskę. Inną formą tego ćwiczenia jest szukanie na obrazku obiektów, które rozpoczynają się na daną głoskę. Dzieci dodatkowo mogą także kolorować te obrazki;

·         wymiana głosek na bezdźwięczne – dwór – twór, dratwa – tratwa, brawo – prawo;

·         zamiana kolejności głosek – starszy – straszy, zbadać – zadbać;

·         dodawanie głosek – rak –brak, worek – wtorek, lis – list;

·         zabawy w tropienie dźwięków – np. dzieci, których imion zaczynają się na /r/ skaczą, dzieci klaszczą tyle razy ile jest głosek w wyrazie;

·         jaką głoską zaczyna się nazwa każdego obrazka

Ćwiczenie 2. Rozpoznawanie rymów

• Zadaniem dziecka jest nazwanie przedmiotów (roślin, zwierząt), które przedstawia każda para obrazków, wymówienie ich na głos oraz powiedzenie, które pary obrazków się rymują. 

• Zadaniem dziecka jest powiedzenie nazwy tego, co przedstawia obrazek w pierwszej ramce oraz wybranie słowa rymującego się z ta nazwa pośród nazw pozostałych w tym rzędzie

• Zadaniem dziecka jest dobranie rymujących się słów z nazwą obrazka.

• Zadaniem dziecka jest znalezienie trzeciego rymującego się słowa do podanych. 

Ćwiczenie 3. Czytanie na poziomie wyrazu

• grupowanie kartoników z nazwami przedmiotów odnoszącymi się do kilku obrazków przedstawiających np. szkołę, plac zabaw, sklep;
• tworzenie wyrazów z rozsypanych liter;
• wyszukiwanie spośród wielu kartoników z wyrazami takich, które oznaczają nazwy przedmiotów na obrazkach;
• porównywanie wyrazów

– stój – słój – stół          - słój - stół

- strój – stwór – swój     - swój – stwór

·         czytanie wyrazów podobnych do siebie pod względem graficznym

·         segregowanie kartoników z wyrazami według określonego porządku

- oznaczających nazwy: zwierząt, narzędzi, roślin;

- przedstawiających: imiona, nazwy miejscowości, nazwy rzek;

·         dobieranie kartoników z nazwami zawodów nazw odpowiadających im czynności;

·         dobieranie wyrazów kojarzących się z danymi pojęciami.

Ćwiczenie 4. Czytanie na poziomie zdania.

• układanie zdań z rozsypanek wyrazowych;
• uzupełnianie zdań wyrazami podanymi w ramce (rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, przysłówkami);
• czytanie zdań ze zwróceniem uwagi na wszelkie cechy prozodyczne;
• układanie pytań do przeczytanych zdań:

Siostra Kasi wróciła wczoraj z wycieczki szkolnej.

Kto wrócił?, Kiedy wróciła?, Skąd wróciła?, Z jakiej wycieczki?

·         wyszukiwanie w zdaniu wyrazu nadrzędnego i jego określeń;

Wszystkie ćwiczenia znajdują się w podanych książkach:

A. Maurer (red.), Dźwięki mowy. Kraków 2003;

H. Metera, „Poznaję głoski”. Warszawa 1995;

A. Jurek, „Dźwiękowa metoda początkowej nauki czytania i pisania                       w koncepcjach D. B. Elkonina i M.Cackowskiej.” [w:] Annales UMCS, VOL. XXIV, 2.;

---

.